ՆԱՍԱ-ն յուրօրինակ էկզոմոլորակ է հայտնաբերել, որը շփոթեցրել է աստղագետներին

ՆԱՍԱ-ի Transiting Exoplanet Survey Satellite (TESS) կոչվող արբանյակը հայտնաբերել է մի յուրօրինակ մոլորակ, որը շփոթեցրել է աստղագետներին: Չնայած այն շատ ուժեղ ժառագայթման է ենթարկվել իր կարմիր հսկա մայր աստղի կողմից՝ Ֆենիքս անունն ստացած էկզոմոլորակը զարմանալիորեն պահպանել է իր մթնոլորտը: Ֆենիքսը, որը պաշտոնապես անվանվել է TIC 365102760 b, ավելի փոքր է, ավելի հին և տաք, քան նախկինում հնարավոր էր համարվում իր տեսակի մոլորակի համար, տեղեկացնում է Space.com-ը

Գտնվելով Երկրից մոտ 1800 լուսատարի հեռավորության վրա՝ Ֆենիքսը պտտվում է իր աստղի՝ TIC 365102760-ի շուրջ, վտանգավոր՝ մոտ 5,6 միլիոն մղոն հեռավորության վրա, ինչի արդյունքում տարին այս մոլորակի վրա տևում է ընդամենը 4,2 երկրային օր: Այս մոտ հեռավորությունը պետք է որ մոլորակը մաքրեր իր մթնոլորտից։ Փոխարենը, Ֆենիքսը անտեսել է սպասելիքները՝ պահպանելով փքված մթնոլորտ, երևույթ, որը հետաքրքրել է գիտնականներին:

Ֆենիքսը պատկանում է մոլորակների հազվագյուտ դասին՝ հայտնի որպես «տաք նեպտուններ», որոնք ավելի մեծ են, քան Երկիրը, բայց փոքր են Յուպիտերից և սովորաբար պտտվում են իրենց աստղերին մոտ: Հետազոտողները կանխատեսում են, որ չնայած մոտ 10 միլիարդ տարեկան լինելուն՝ Ֆենիքսը կթուլանա, կդադարի դիմադրել և մոտ 100 միլիոն տարվա ընթացքում ի վերջո կկորցնի իր մթնոլորտը և այնքան կմոտենա իր աստղին, որ կկլանվի դրա կողմից։

«Այս մոլորակը չի զարգանում այնպես, ինչպես մենք մտածում էինք,- ասել է Ջոն Հոփկինսի համալսարանի հետազոտական թիմի ղեկավար և աստղաֆիզիկոս Սեմ Գրունբլատը,- Թվում է, որ այն ունի շատ ավելի մեծ, ավելի քիչ խիտ մթնոլորտ, քան մենք ակնկալում էինք այս համակարգերի համար: Թե ինչպես է այն պահպանվել այդ մթնոլորտում, չնայած այդքան մոտ լինելով նման մեծ աստղին, մեծ հարց է մնում»:

Ֆենիքսի հայտնաբերումը ոչ միայն ընդգծում է էկզոմոլորակների բազմազանությունը, այլև առաջարկում է մոլորակային համակարգերի էվոլյուցիայի պատկերացումներ: TIC 365102760-ը՝ կարմիր հսկա աստղը, մոտ 10 միլիարդ տարի շարունակ ջրածինը վերածել է հելիումի: Իսկ երբ ջրածինն սպառվել է, աստղի միջուկը փլուզվել է, իսկ արտաքին շերտերը զգալիորեն ընդլայնվել են։

Հետազոտությունը կարող է կարևոր լինել նաև Երկրի հեռավոր ապագայի համար: Ինչպես բացատրել է Գրունբլատը, «մենք այնքան էլ լավ չենք հասկանում մոլորակային համակարգերի ուշ փուլի էվոլյուցիան: Սա մեզ հուշում է, որ գուցե Երկրի մթնոլորտը չզարգանա ճիշտ այնպես, ինչպես մենք մտածում էինք»: Ակնկալվում է, որ մոտ 5 միլիարդ տարի հետո Արեգակը նույնպես կարժանանա այս կարմիր հսկայի վերափոխման ճակատագրին և կկլանի Արեգակնային համակարգի քարքարոտ մոլորակները, ներառյալ Երկիրը: