Ֆիզիկական հետազոտությունների ինստիտուտ. ձեռքբերումներ և մարտահրավերներ

Հայաստանի ԳԱԱ ֆիզիկական հետազոտությունների ինստիտուտն ամփոփել է տարվա արդյունքները։ Ցանկալի էր գրել՝ Տեր-Միքայելյանի անվան ինստիտուտը, հատկապես, որ այս տարի նշվում է ինստիտուտի հիմնադիր Միքայել Տեր-Միքայելյանի հարյուրամյակը։ Սակայն ինստիտուտի ղեկավարությունն արդեն երկու տարի է, ինչ սպասում է ինստիտուտը նրա անունով կոչելու վերաբերյալ կառավարության որոշմանը։ Ընթացիկ հաշվետու այս ժողովի ժամանակ կոլեկտիվը որոշեց երկրորդ անգամ դիմել կառավարությանը` թույլտվություն ստանալու համար ինստիտուտը անվանելու հայտնի ֆիզիկոսի անունով, որը պատշաճ կերպով չգնահատվեց ինչպես իր կյանքի ընթացքում, այնպես էլ մահից հետո:

Գայանե Գրիգորյանը, խոսելով Տեր-Միքայելյանի կյանքի և ձեռքբերումների մասին, կոչ արեց ինստիտուտի երիտասարդներին ծառեր տնկել։ Ինչպես 55 տարի առաջ Տեր-Միքայելյանը ինստիտուտում հավաքված տաղանդավոր ֆիզիկոսների թիմի հետ ծառեր տնկեց ու ստեղծեց այգի, որի մի փոքր մասն է միայն այսօր մնացել։

Բայց հնարավո՞ր է վերակենդանացնել այգին և ինստիտուտին վերադարձնել նախկին փառքը։

Ինստիտուտի տնօրեն Արամ Պապոյանը ներկայացրեց տարվա ընթացքում կատարված աշխատանքների հաշվետվությունը՝ քանի միջազգային և պետական դրամաշնորհներ են ստացվել, քանի արտաբյուջետային ծրագրեր են իրականացվել, այդ թվում՝ պաշտպանական ոլորտի, քանի հոդված է տպագրվել ազդեցուցյան բարձր ցուցանիշ ունեցող ամսագրերում և քանի մենագրություն է տպագրվել: Ֆիզիկական հետազոտությունների ինստիտուտն ակտիվորեն մասնակցում է Բարձրագույն կրթության և գիտության հանձնաժողովի մրցույթներին։ Առաջադեմ հետազոտություններին աջակցելու ծրագրի շրջանակներում այստեղ իրականացվում է երեք նախագիծ։ Այս ծրագիրը Կոմիտեի պատմության մեջ ամենախոշորն է, որի ֆինանսավորումը հինգ տարվա ընթացքում կազմում է շուրջ 156 մլն դրամ։ Այստեղ իրականացվում է նաև օտարերկրյա գիտնականների ինտեգրման, ինչպես նաև հեռահար լաբորատորիայի ստեղծման նախագիծ։ Ինստիտուտը շահել է նաև նոր սարքավորումների ձեռքբերման մրցույթներ։

Չնայած մի շարք ցուցանիշների որոշակի անկմանը, Ֆիզիկական հետազոտությունների ինստիտուտը շարունակում է մնալ առաջատարներից մեկը հանրապետությունում։

Սակայն այն նաև կանգնած է լուրջ մարտահրավերների առաջ. տարեկան հաշվետու ժողովին հավաքված կազմը, ինչպես նաև տնօրենի ներկայացրած թվերը ցույց են տալիս, որ ինստիտուտը ծերանում է։ Այսօր հաստատությունում կա ընդամենը 17 երիտասարդ գիտնական։ Եվ եթե այդ միտումը չկոտրվի, անհնար կլինի ո՛չ այգին վերակենդանացնել, ո՛չ էլ նոր թափ հաղորդել ինստիտուտին։

NEWS.am Tech-ի թղթակցի հետ զրույցում տնօրեն Արամ Պապոյանը ձևակերպեց հրատապ լուծման կարիք ունեցող առաջնային խնդիրը․ գիտությանը նվիրված մոտիվացված երիտասարդների է պետք ներգրավել։ Նա հավելեց, որ նման երիտասարդներ կան երկրում, պարզապես պետք է ակտիվ լինել նրանց փնտրելու հարցում։ Սակայն նա հավելեց, որ իրեն չի գոհացնում այն ​​երիտասարդների պատրաստվածությունը, որոնք գալիս են ինստիտուտ։ Եվ հարցը ոչ միայն, և ոչ այնքան, դասական գիտելիքների պակասն է, այլ գործնական հմտությունների բացակայությունը, ինչպիսիք են հայտեր, նախագծեր, հոդվածներ գրելը, գաղափարները ներկայացնելը, պրեզենտացիա պատրաստելը, հետազոտության մասին խոսելը ոչ միայն գործընկերների, այլ նաև ավելի լայն լսարանի հետ:

Արամ Պապոյանը հավելեց, որ նաև հանրային ընկալումների ու առաջնահերթությունների խնդիր կա։ Գիտնականը, այսօրվա պատկերացմամբ, ամենահարուստ ու հաջողակ մարդը չէ, և երիտասարդների համար նա ընդօրինակման սուբյեկտ չէ։ Ընդհանրապես ընդունված է, որ ՏՏ ոլորտում աշխատավարձերը շատ ավելի բարձր են, սակայն, ըստ ինստիտուտի տնօրենի, դրանք մեկնարկին են միայն ավելի բարձր։ Այսինքն՝ ՏՏ ոլորտում դուք կարող եք անմիջապես սկսել բարձր աշխատավարձ ստանալ։ Իսկ գիտության մեջ դա մի քանի տարվա քրտնաջան աշխատանք կպահանջի։ Բայց դրանից հետո գիտնականը կարող է ծրագրավորողների աշխատավարձին համադրելի աշխատավարձ ստանալ։

Սակայն կա ևս մեկ խնդիր․ երիտասարդ գիտնականների համար բոլոր խրախուսական ծրագրերը նախատեսված են մինչև 35 տարեկան։ Այս տարիքից հետո աջակցությունը դադարում է, և արդեն պատրաստի մասնագետները հեռանում են ոլորտից։ Ուստի ևս մեկ կարևոր խնդիր է նրանց 35-ից հետո գիտությունում պահելը, քանի որ միջին տարիքի գիտնականներն են, որոնք կազմում են գիտական ​​հաստատությունների ողնաշարը և ապահովում առաջընթաց։

Հաջորդ խնդիրը, ըստ նրա, ավագ սերնդի գիտնականների մտածելակերպն է։ Այն պետք է փոխվի, ասում է ԳԱԱ ֆիզիկական հետազոտությունների ինստիտուտի տնօրենը։ Արամ Պապոյանի խոսքով՝ ավագ սերունդն այնքան էլ լավ չի հասկանում գիտության ոլորտում նոր միտումների էությունն ու տրամաբանությունը։ Այժմ շեշտը հիմնարար գիտություններից տեղափոխվում է կիրառական ոլորտներ: Եվ դա երևում է ԵՄ դրամաշնորհային ծրագրերի օրինակով։ Ու եթե հետազոտության և նորարարության համար ԵՄ առաջին շրջանակային ծրագրերը գումար էին հատկացնում հիմնարար հետազոտությունների համար, վերջին՝ «Հորիզոն Եվրոպա»  ծրագիրը շեշտը դնում է, օրինակ, մարդու ապրելու պայմանների բարելավմանն ուղղված հետազոտությունների վրա:

«Ու սա ոչ թե Հայաստանի դեպուտատների ասածն է, թե մենք ձեզ փող ենք տվել, ե՞րբ եք արդյունք ցույց տալու։ Այդ տրիվիալ մոտեցումը չէ։ Իրականում ողջ աշխարհում կա մոտեցում, որ պետք է գիտական հետազոտությունը հնարավորինս կարճ ցիկլով ավարտվի ինչ-որ մշակումներով։ Այդ գիտակցությունը ձևավորելը մեզ մոտ էլի շատ հրատապ խնդիր է»,- ասաց նա։

Արամ Պապոյանը հավելեց, որ վերջին շրջանում ինքն այլևս չի խոսում գիտության ֆինանսավորման սղության մասին։ Հասկանալի է, որ երկար տարիներ ֆինանսավորումը շատ քիչ է եղել, սակայն այսօր, նրա խոսքով, պետք է կարողանալ բացատրել, թե ինչու պետք է այն բարձր լինի։

«Եթե ասում ես՝ պետք է գիտության ֆինանսավորումը ավելացնել։ Հարց է առաջանում՝ ինչո՞ւ։ «Ոնց թե ինչո՞ւ, որովհետև գիտություն է»-ն պատասխան չէ։ Պետք է ամեն մեկը մտքում տրամաբանական շղթա կառուցի, սկսած այն բանից, թե մենք ուզո՞ւմ ենք, որ մեր երկիրը կայանա, թե ոչ։ Հետո նոր կամաց գալ նրան, որ իրոք մեզ դա պետք է»,- ասաց Արամ Պապոյանը։

Ամփոփելով՝ ինստիտուտի տնօրենը նշեց, որ հայ հասարակությունը կարիք ունի արժեքների վերագնահատման՝ սկսած դպրոցից։