MIT-ի գիտնականները 18 նոր սև խոռոչ են հայտնաբերել, որոնք ակտիվորեն աստղեր են «խժռում»

Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիան համալսարանի (MIT) աստղագետները հայտնաբերել են 18 մինչ այժմ անհայտ սև խոռոչ, որոնք ակտիվորեն «պատառոտում» և «խժռում են» աստղերը: Այս հայտնագործությունն արդեն փոխում է տիեզերքի մասին մարդկության պատկերացումները՝ կրկնապատկելով լոկալ տիեզերքում նկատվող մակընթացային ոչնչացման իրադարձությունների թիվը: Այս սև խոռոչների հայտնաբերումը կօգնի աստղագետներին ավելի ճշգրիտ գնահատել նման իրադարձությունների թիվը տիեզերքում և ավելի մոտենալ տեսական մոդելներին:

Մակընթացային ոչնչացման իրադարձության հետևանքով աստղերի այսպիսի ոչնչացումը տեղի է ունենում, երբ աստղը շատ է մոտենում սև խոռոչին, և ձգողականության ազդեցությունը աստղի մեջ ստեղծում է հսկայական մակընթացային ուժեր: Այս հարվածի արդյունքում աստղը ձգվում է ուղղահայաց ուղղությամբ և սեղմվում հորիզոնական ուղղությամբ։ Ընդորում, աստղի նյութը սև խոռոչի շուրջը ձևավորում է սկավառակ, այս նյութի մի մասը սև խոռոչը կլանում է, իսկ մյուս մասը դուրս է ցայտում լույսին մոտ արագությամբ ընթացող շիթերի տեսքով։

Նախկինում ենթադրվում էր, որ սև խոռոչները կարող են պատառոտել և կլանել աստղերը միայն այն գալակտիկաներում, որտեղ վերջերս է տեղի ունեցել աստղերի ձևավորման ակտիվ շրջանը: Սակայն այս ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ մակընթացային ոչնչացման իրադարձությունները կարող են տեղի ունենալ գալակտիկաների ավելի լայն տիրույթում, ինչը կարևոր նշանակություն ունի սև խոռոչների շուրջ նկատվող որոշ ծայրահեղ երևույթների բացատրության համար:

MIT-ի ֆիզիկայի բաժնի ասիստենտ Էրին Կարան ասել է, որ երկար ժամանակ գիտնականներն առաջարկում էին այս առեղծվածները բացատրելու ամենաէկզոտիկ գաղափարները, բայց հիմա եկել է պահը, երբ հնարավոր է ստանալ բոլոր պատասխանները։ Համալսարանի գիտնականների թիմն սկսել է փնտրել նոր սև խոռոչներ, որոնք պատռում են աստղերը այն բանից հետո, երբ մակընթացային ոչնչացման իրադարձություն է նկատել Երկրին ամենամոտ NGC 7392 գալակտիկայում, որը գտնվում է Երկրից մոտ 137 միլիոն լուսատարի հեռավորության վրա:

Գիտնականները մշակել են ալգորիթմ, որը կարողացել է հայտնաբերել մակընթացային ոչնչացման իրադարձությունների հետ կապված ճառագայթման պայթյուններ՝ հիմնվելով ինֆրակարմիր տվյալների վրա: Օգտագործելով այս ալգորիթմը և NASA-ի NEOWISE արբանյակից ստացված տվյալները՝ աստղագետները կարողացել են բացահայտել ավելի քան 1000 գալակտիկաների սպեկտրները Երկրից 600 միլիոն լուսատարի հեռավորության վրա:

Վերլուծելով այս տվյալները և համեմատելով դրանք մակընթացային ոչնչացման իրադարձությունների և այլ երևույթների բնութագրերի հետ, ինչպիսիք են գերնոր աստղերը, գիտնականները կարողացել են հաստատել սև խոռոչների ձգողականության հետևանքով առաջացած մակընթացային ոչնչացման իրադարձությունների 18 դեպք, որոնք հանգեցրել են աստղի մահվան»:

Թիմը նաև պարզել է, որ աստղերի ոչնչացման իրադարձությունները տեղի են ունենում ոչ միայն հազվագյուտ գալակտիկաներում՝ աստղերի ձևավորման ավարտից հետո, այլև գալակտիկաների այլ տեսակներում: Ինչպես պարզվել է, նման իրադարձություններ տեղի են ունենում նույնիսկ այն գալակտիկաներում, որոնք լցված են փոշու խիտ ամպերով։

Նախկինում հայտնի մակընթացային ոչնչացման իրադարձություններին ավելացնելով 18 նոր իրադարձության դիտարկումները՝ գիտնականները պարզել են, որ գալակտիկաներում նման իրադարձություններ են տեղի ունենում մոտ 50,000 տարին մեկ անգամ՝ համահունչ նախորդ տեսական կանխատեսումներին: «Սա մեզ վստահություն է տալիս, որ մենք էկզոտիկ ֆիզիկայի կարիք չունենք՝ բացատրելու այն, ինչ տեսնում ենք», - եզրափակել է Էրին Կարան: