Գիտնականները հայտնաբերել են 6 մոլորակից բաղկացած հազվադեպ համակարգ, որը զարմանալիորեն ներդաշնակ է շարժվում

Մոտակա աստղային համակարգում մոլորակների հազվադեպ երևույթ է հայտնաբերվել, վեց մոլորակից բաղկացած համակարգ, որի մոլորակները զարմանալի ռիթմով են պտտվում կենտրոնական աստղի շուրջ: Այս համակարգի վերաբերյալ Չիկագոյի համալսարանի գիտնական Ռաֆայել Լուկեի արած վերլուծությունը հրապարակվել է Nature ամսագրում և կարող է խորը պատկերացում տալ մոլորակների ձևավորման և էվոլյուցիայի վերաբերյալ:

«Այս հայտնագործությունը ուղենիշային համակարգ կդառնա ուսումնասիրելու համար, թե ինչպես են ձևավորվում, զարգանում ենթանեպտունները՝ Արեգակնային համակարգից դուրս գտնվող մոլորակների ամենատարածված տեսակը, ինչից են դրանք կազմված, և արդյոք ունեն համապատասխան պայմաններ՝ իրենց մակերեսին հեղուկ ջուր պահելու համար»,- նշել է Ռաֆայել Լուկեն:  

Այս անիմացիան, որը պատրաստել է դոկտոր Հյու Օսբորնը Բեռնի համալսարանից, ցույց է տալիս վեց ենթանեպտուն էկզոմոլորակներ, որոնք ռիթմիկ կերպով պտտվում են իրենց աստղի շուրջը, երբ յուրաքանչյուր մոլորակ անցնում է համակարգի միջով անցնող գիծը: Դա այն վայրն է, որտեղ մոլորակները հատվում են իրենց աստղի դիմաց («տարանցում») Երկրի դիտանկյունից: Այս ռիթմերով, որոնք հայտնի են որպես «ռեզոնանս», ամենաներքին մոլորակը իրեն հաջորդող մոլորակի յուրաքանչյուր երկու պտույտի դիմաց կատարում է երեք պտույտ: Ամենահեռավոր մոլորակների շարքում յուրաքանչյուր երեք հաջորդ մոլորակների չորս ուղեծրերի դեպքում օրինաչափությունը կրկնվում է երկու անգամ:

Հազվադեպ ռեզոնանս

Վեց մոլորակ պտտվում է HD110067 աստղի շուրջ, որը գտնվում է մոտ 100 լուսատարի հեռավորության վրա՝ Կոմա Բերենիկեսի հյուսիսային համաստեղությունում:

2020-ին NASA-ի TESS արբանյակը պարզել էր, որ աստղի պայծառությունը նվազում է, ինչը վկայում էր այն մասին, որ մոլորակներն անցնում են աստղի մակերևույթի դիմացով: Համակցելով TESS-ի և Եվրոպական տիեզերական գործակալության CHEOPS-ի տվյալները՝ հետազոտողների թիմը վերլուծել է տվյալները և հայտնաբերել իր տեսակի մեջ առաջին կոնֆիգուրացիան:

Չնայած բազմամոլորակային համակարգերը սովորական են մեր գալակտիկայում, գրավիտացիոն ռեզոնանսի համակարգերը շատ հազվադեպ են նկատվում: Այս դեպքում աստղին ամենամոտ մոլորակներն իրենց հաջորդող մոլորակի յուրաքանչյուր երկու պտույտի դիմաց կատարում են երեք պտույտ, դա կոչվում է 3/2 ռեզոնանս: Առաջին չորս մոլորակները ենթարկվում են այս կանոնին, սակայն հինգերորդը չորս պտույտ է կատարում վեցերորդ մոլորակի յուրաքանչյուր երրորդ պտույտի դիմաց (ռեզոնանս 4/3):

«Դա մեզ ցույց է տալիս մոլորակային համակարգի հազվագյուտ կոնֆիգուրացիան, որը մնացել է անձեռնմխելի»,- ասել է Ռաֆայել Լուկեն։ 

Կազմավորման պատմություն

Ուղեծրային ռեզոնանսային համակարգերը չափազանց կարևոր են որոնման համար, քանի որ դրանք աստղագետներին պատմում են մոլորակային համակարգի ձևավորման և հետագա էվոլյուցիայի մասին: Աստղերի շուրջ մոլորակները հակված են ձևավորվել ռեզոնանսով, բայց դա կարող է հեշտությամբ խանգարվել: Օրինակ՝ գերզանգվածային մոլորակ, անցնող աստղի հետ մոտ հանդիպում կամ հսկայական բախում՝ սրանք բոլորը կարող են խախտել հավասարակշռությունը: Արդյունքում, աստղագետներին հայտնի բազմամոլորակային համակարգերից շատերը ռեզոնանսի մեջ չեն, սակայն բավական մոտ են թվում, քան կարող էին նախկինում լինել: Այնուամենայնիվ, բազմամոլորակ համակարգերը, որոնք պահպանում են իրենց ռեզոնանսը, չափազանց հազվադեպ են:

«Մենք կարծում ենք, որ բոլոր համակարգերի միայն մեկ տոկոսն է մնում ռեզոնանսի մեջ, և նույնիսկ ավելի քիչ թվով մոլորակների շղթա է ցուցադրվում այս կոնֆիգուրացիայում»,- ասել է Ռաֆայել Լուկեն՝ հավելելով, թե հենց այդ պատառով է HD110067-ն առանձնահատուկ և պահանջում է հետագա ուսումնասիրություն։ «Դա մեզ ցույց է տալիս մոլորակային համակարգի անփոփոխ կոնֆիգուրացիան, որը մնացել է անձեռնմխելի»,- նշել է նա: