Գիտնականներն Արեգակի վրա նոր ու տարօրինակ երևույթ են նկատել

Գիտնականները Արեգակի վրա տարօրինակ նոր երևույթ են հայտնաբերել, որը նախկինում որևէ սարք չի կարողացել ֆիքսել։ Խոսքը Արեգակի մակերեսին գտնվող շիթերի (պլազմա) նոր դասի մասին է, որը կարող է օգնել բացատրելու արեգակնային քամու առեղծվածային ծագումը՝ լիցքավորված մասնիկների հոսք, որը հսկայական ազդեցություն ունի մեր մոլորակային համակարգի վրա։

Solar Orbiter սարքը, որը տիեզերք է արձակել Եվրոպական տիեզերական գործակալությունը 2020-ին, Արեգակի հարավային բևեռից ընդամենը 28 միլիոն մղոն հեռավորության վրա հայտնաբերել է պլազմայի փոքր բռնկումներ, որոնք ավելի մոտ են Մերկուրիի ուղեծրին:

Դրանք ունեն մի քանի հարյուր կիլոմետր երկարություն և տևում են ընդամենը 20-100 վայրկյան։ Գուցե հենց այդ պատառով էլ դրանք նախորդ առաքելությունների համար անտեսանելի են եղել: Այնուամենայնիվ, չնայած այն հանգամանքին, որ դրանք Արեգակի համեմատ շատ փոքր են, դրանց համակցված ազդեցությունը կարող է լրջորեն ուժգնացնել արեգակնային քամին, երևույթ, որը գիտնականները փորձում են բացատրել մի քանի տասնամյակ շարունակ:

Արեգակնային քամին կազմված է լիցքավորված մասնիկներից, ինչպիսիք են էլեկտրոնները և պրոտոնները, որոնք դուրս են թռչում Արեգակի արտաքին մթնոլորտից՝ պսակից, արեգակնային մագնիսական դաշտի բացվածքներով։ Այս մասնիկները փոխազդում են Արեգակնային համակարգի մարմինների, այդ թվում՝ Երկրի հետ, առաջացնելով բևեռափայլեր, գեոմագնիսական փոթորիկներ և մի շարք այլ երևույթներ։ Այնուամենայնիվ, թեև արեգակնային քամին մեր արեգակնային համակարգի կարևոր բաղադրիչն է, գիտնականները հստակ չգիտեն, թե ինչ մեխանիզմներ են դրա հիմքում ընկած:

Այժմ Մաքս Պլանկի անվան Արեգակնային համակարգի հետազոտությունների ինստիտուտի ֆիզիկոս Լակշմի Պրադիպ Չիտայի գլխավորած խումբը գտել է այդ գլուխկոտրուկի պակասող մասը Solar Orbiter-ի՝ 2022-ի մարտին արած նկարներում: Սարքը դիտել է Արեգակի մակերեսին տեղի ունեցող այդ բռնկումները Արեգակի «պսակային անցքի» ներսում՝ մագնիսական դաշտի բացվածք, որը նյութին թույլ է տալիս դուրս գալ: Թիմը կարծում է, որ այս շիթերը կարող են արեգակնային քամու կարևոր շարժիչ ուժը լինել, ասվում է Science ամսագրում հրապարակված ուսումնասիրությունում։

«Պսակային անցքերը Արեգակի վրա մագնիսական դաշտի բաց գծերով շրջաններ են,- գրում են հեղինակներն իրենց ուսումնասիրությունում,- Հենց դրանց միջով է անցնում արեգակնային քամին կազմող մասնիկների հոսքը, բայց թե ինչպես է դա տեղի ունենում, հայտնի չէ»:

«Մենք դիտարկել ենք պսակային անցքը՝ օգտագործելով Solar Orbiter սարքի վրա տեղադրված Extreme Ultraviolet Imager գործիքի միջոցով,- շարունակում են հետազոտողները՝ նշելով, որ շիթերը հասնում են վայրկյանում մոտ 60 մղոն արագության և զբաղեցնում են կինետիկ էներգիայի «գագաթնակետային բռնկման» տիրույթը,- Մենք ենթադրում ենք, որ արեգակնային նման գագաթնակետային բռնկումները կարող են արտադրել բավականաչափ բարձր ջերմաստիճանի պլազմա՝ արեգակնային քամին պահպանելու համար, և որ քամին առաջանում է պսակային անցքերից՝ որպես փոքր մասշտաբներով խիստ ընդհատվող հոսք»:

Գիտնականները վաղուց էին ենթադրում, որ արեգակնային քամին առաջանում է պսակային անցքերից դուրս եկող նյութի պատճառով, սակայն այս գործընթացի ավելի հստակ ըմբռնումը պահանջում է ավելի ուշադիր զննել Արեգակի նման օբյեկտը, որը շատ դժվար է ուսումնասիրել: Solar Orbiter-ը նոր սերնդի արևային բարդ աստղադիտակների մի մասն է, ներառյալ NASA-ի Parker Solar Probe-ը և Daniel K. Inouye արևային աստղադիտակը, որոնք նպատակ ունեն ուսումնասիրել մեր աստղը և բացահայտել դրա գաղտնիքները, այդ թվում՝ արեգակնային քամու մեխանիզմը:

Solar Orbiter-ի դիտարկած բռնկումները տեղի են ունենում, երբ Արեգակի պսակի ներսում մագնիսական դաշտի տեղաշարժվող գծերը հանկարծակի «վերամիավորվում են»՝ վերածվելով ավելի կայուն կոնֆիգուրացիաների, ինչը հանգեցնում է լույսի և էներգիայի հուժկու արտանետման: Դա, ըստ էության, նույն «մագնիսական վերամիավորման» ավելի փոքր տարբերակն է, որն առաջացնում է արեգակնային բռնկումներ և պսակի զանգվածի արտանետումներ՝ Արեգակի վրա կատաղի պայթյուններ, որոնք կարող են կործանել տիեզերական սարքերն ու Երկրի վրա գտնվող էլեկտրոնային ենթակառուցվածքները:

Գիտնականները նշում են, որ թեև արեգակնային այս բռնկումները նկատվել են միայն մեկ պսակային անցքում, դրանք կարող են հսկայական քանակությամբ լիցքավորված նյութ և ջերմություն մատակարարել արեգակնային քամուն, եթե ենթադրենք, որ դրանք առկա են պսակային անցքերում Արեգակի ողջ մակերեսին: Ապագա դիտարկումները կարող են ավելին բացահայտել այս կարճատև շիթերի և արեգակնային քամու առաջացման գործում դրանց դերի մասին, ինչը կարող է նոր տվյալներ տրամադրել մեր արեգակնային համակարգի կենտրոնում ճառագայթման առեղծվածի վերաբերյալ: