Հայտնաբերվել է Ծիր Կաթինի ամենաարագընթաց աստղը․ որքան է դրա արագությունը

Եվրոպական Gaia արբանյակի օգնությամբ աստղագետները հայտնաբերել են չորս այսպես կոչված «փախչող» աստղ, որոնցից երկուսի արագությունը ռեկորդային է, իսկ դրանցից մեկը այս պահին մարդկությանը հայտնի ամենաարագ ընթացող աստղն է․ եթե J1235-ն ընթանում է 1694 կմ վայրկյան արագությամբ, ապա J0927-ն ընթանում է գալակտիկականից չորս անգամ բարձր արագությամբ՝ վայրկյանում 2285 կմ արագությամբ։

Ինչպես տեղեկացնում է Sciencealert-ը, նման աստղեր մեր գալակտիկայում առաջին անգամ հայտնաբերվել են մոտ 20 տարի առաջ։ Ըստ գիտնականների՝ նման արագությունն այդ աստղերին վաղ թե ուշ կստիպի հեռանալ գալակտիկայից: Առ այսօր աստղագետները հայտնաբերել են ևս մի քանի նման աստղեր և դեռ շարունակում են գտնել նորերը։

Այսօր գերիշխող տեսությունն այն է, որ այս աստղերն առաջանում են սպիտակ գաճաճ աստղի (գերնոր Ia-ի դաս է) ջերմամիջուկային պայթյունից հետո: Սովորական գերնոր աստղերն առաջանում են ավելի զանգվածային աստղերի փլուզումից հետո` դրանց էվոլյուցիայի վերջում, մինչդեռ Ia տիպի գերնոր աստղերը հայտնվում են սպիտակ գաճաճի կողմից կրիտիկական զանգվածի կուտակումից հետո։

Սպիտակ գաճաճ աստղն այդ զանգվածը գողանում է երկակի համակարգի իր մյուս գործընկերոջից: Եթե ​​դա թեթև ջրածին է, ապա տեղի է ունենում սովորական ջերմամիջուկային պայթյուն, բայց եթե համակարգի երկրորդ աստղը նույն սպիտակ գաճաճն է, ապա դրանից կարելի է ստանալ հիմնականում ավելի ծանր հելիում, և այնուհետև տեղի է ունենում ջերմամիջուկային կրկնակի պայթյուն։ Նախ, թաղանթում տեղի է ունենում ջերմամիջուկային ռեակցիա, իսկ հետո տեղի է ունենում աստղի միջուկի երկրորդական պայթյուն (այս գործընթացը կոչվում է Dynamically Driven Double-Degenerate Double-Detonation կամ D6):

Ենթադրվում է, որ «փախչող» աստղերը սպիտակ գաճաճների կրկնակի պայթյունի արդյունք են: Ջերմամիջուկային կրկնակի պայթյունը զույգի երկրորդ աստղին տալիս է բավականաչափ արագացում, որպեսզի ի վերջո այն դուրս գա գալակտիկայից: Ենթադրվում էր, որ Ծիր Կաթին գալակտիկայում կա մոտ 1000 այդպիսի աստղ։ Դրանց մի մասը գուցե թափառել է այլ գալակտիկաներում, քանի որ դրանց արագությունը դա թույլ է տալիս: Սակայն դժվար է ճշգրիտ որոշել միջաստղային տարածությունում թափառող աստղերի թիվը։

Նոր հայտնաբերված աստղերը, հաշվի առնելով նախկինում հայտնաբերվածները, հնարավորություն են տվել կատարելագործել նման օբյեկտների ի գալու մոդելը և էլ ավելի ամրապնդել դրանց կապը Ia տիպի գերնոր աստղերի հետ, ինչն իր հերթին թույլ է տվել նորովի հաշվարկել նման աստղերի ծնվելու արագությունը։

Պարզվել է, որ դրանց ի հայտ գալու արագությունը լավ համաձայնեցված է Ia տիպի գերնոր աստղերի ի հայտ գալու արագության հետ։ Քանի որ այս տիպի գերնոր աստղերը հստակ տեսանելի են աստղադիտակներում և, ավելին, դրանք «ստանդարտ փարոսներ» են գալակտիկայում հեռավորությունները որոշելու համար, հնարավոր է հաշվարկել, թե մեր գալակտիկայում քանի նման աստղ կա, որոնք ընթանում են խելագար արագությամբ:

Հաշվարկները ցույց են տալիս, որ այսպիսի միլիոնավոր աստղ կարող են լինել, պարզապես դրանց մի զգալի մասը թույլ լուսատուներ են և դեռ չեն հայտնաբերվել։ Այս ֆոնին մտավախություն կա, որ դեռ չբացահայտված այս աստղերից մեկը կարող է հանկարծակի հայտնվել Արեգակնային համակարգի ճանապարհին՝ Երկրի և մարդկության համար շատ տհաճ հետևանքներով։

Հետազոտությունը ներկայացված է Open Journal of Astrophysics ամսագրում և հասանելի է arXiv կայքում։