Ի՞նչ խնդիրների են ստարտափները բախվում Հայաստանում և ինչպե՞ս կարելի է դրանք լուծել․ հարցազրույց Brain Fors-ի ղեկավարի հետ

Հայաստանում ՏՏ ոլորտի ստարտափները բախվում են մի շարք լոկալ և գլոբալ խնդիրների՝ աշխարհում անկայունությունից մինչև հարկային ոչ ճիշտ քաղաքականություն և կադրերի հետ կապված խնդիրներ։ Այս խնդիրների և դրանց լուծման ուղիների մասին NEWS.am Tech-ը զրուցել է Brain Fors-ի ղեկավար Գուրգեն Ղարիբյանի հետ։

Լոկալ և գլոբալ խնդիրներ

Ամենակարևոր գլոբալ խնդիրը, որի պատճառով տուժում են տեղական բազմաթիվ ընկերություններ, ընդորում՝ նաև շատ օտարերկրյա ընկերություններ, անկայունությունն է աշխարհում։ Երբեմն պատահում է այնպես, որ ընկերությունը կենտրոնանում է որոշակի շուկայի վրա, բայց իրեն հետաքրքրող երկրում խնդիրներ են ծագում, և ընկերությունը կորցնում է այս շուկան։ Եվ դա կարող է տեղի ունենալ այնքան արագ, որ ընկերությունը ժամանակ չունենա «պլան Բ» կազմելու կամ այն ​​իրականացնելու համար:

Օրինակ, մինչ ուկրաինական իրադարձությունները Հայաստանում գործող ընկերություններն ու ստարտափները բազմաթիվ պատվերներ էին ստանում Ուկրաինայից։ Իսկ հետո այս բոլոր ընկերությունները հանկարծ զրկվեցին իրենց պայմանագրերից։ Իսրայելում և մի շարք այլ երկրներում տեղի ունեցած իրադարձությունները նույնպես հանգեցրին նմանատիպ խնդիրների։ Ավելին, եվրոպական շատ երկրներ վերջերս սկսել են ավելի մեծ ուշադրություն դարձնել ռազմական նախագծերին, իսկ տնտեսական նախագծերը հետին պլան են մղվել։ Այս ամենը բազմաթիվ խնդիրներ է ստեղծել ՏՏ ընկերությունների համար՝ ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ ամբողջ աշխարհում։

Ինչ վերաբերում է լոկալ խնդիրներին, ապա դրանց մեջ կարևոր տեղ է զբաղեցնում հարկային քաղաքականությունը, որն այսօր երկիրը դարձնում է ավելի քիչ մրցունակ աշխարհում. ավելի լավ հարկային քաղաքականություն ունեցող երկրներում ՏՏ ոլորտն այսօր շատ ավելի ակտիվ է զարգանում։

Կա նաև մարդկային ռեսուրսների խնդիր՝ երբեմն մասնագետները քիչ են։ Ավելին, թեև դեռ հնարավոր է գտնել տեխնիկական մասնագետների, շատ ավելի դժվար է մասնագետներ գտնել վաճառքի, մարկետինգի և այլ ոլորտներում։ Արդյունքում, ընկերությունը կարող է ստեղծել հիանալի արտադրանք՝ հետաքրքիր տեխնիկական լուծումներով, սակայն վաճառքի կազմակերպման հետ կապված խնդիրների պատճառով գուցե քչերն իմանան այդ ապրանքի մասին և այն չունենա այն հաջողությունը, որին արժանի է։

Ի՞նչ անել

Իհարկե, Հայաստանում գլոբալ խնդիրների հետ կապված քիչ բան է հնարավոր անել։ Բայց լոկալ խնդիրները լուծելու համար, ըստ Ղարիբյանի, պետք է մշակել ՏՏ ոլորտի զարգացման ռազմավարություն, որով կորոշվի, թե ինչպես և ինչ ուղղությամբ պետք է զարգանա ոլորտը, ինչպես պետք է հասնել դրված նպատակներին, ինչ մասնագետներ են հարկավոր երկրին (ցածր որակավորում ունեցող շատ մասնագետներ, որոնք մեծ ծավալի ցածր վարձատրվող աշխատանք են կատարում կամ քիչ թվով բարձր որակավորում ունեցող մարդիկ, որոնք քիչ են աշխատում և շատ են վաստակում) և այլն։

Ղարիբյանի խոսքով՝ նման ռազմավարություն պետք է մշակի պետությունը, բայց հաշվի առնելով երկրի իրական հնարավորությունների գնահատումը և լսելով ՏՏ ոլորտի ներկայացուցիչներին և հասկանալով նրանց կարիքներն ու խնդիրները։ Այս ռազմավարությունը, իդեալական սցենարի դեպքում, պետք է նաև որոշի, թե ով և ինչպես կարող է պատրաստել ապագա մասնագետներ, ինչպես նաև մի շարք այլ հարցեր:

Իսկ կադրերի հետ կապված խնդիրներ լուծելու համար անհրաժեշտ է, իհարկե, ՏՏ ոլորտը զարգացնել Հայաստանի մարզերում, որպեսզի նրանց ներուժը չկորի։

Գյումրին օրինակելի՞ դեպք է մյուս քաղաքների համար

Գուրգեն Ղարիբյանը Silicon Mountains Shirak տեխնոլոգիական գագաթնաժողովի մասնակիցներից էր։ Նրա խոսքով՝ պանելային քննարկումների ժամանակ շոշափվել են մի շարք հետաքրքիր թեմաներ, սակայն բոլորն էլ կենտրոնացել են մի հարցի վրա՝ ի՞նչ է անհրաժեշտ Հայաստանի մարզերի զարգացման համար, և մարդկային կապիտալն ի՞նչ կարևոր դեր ունի այս հարցում։

«Մարդկային գործոնը չափազանց կարևոր է ցանկացած ընկերության համար, իսկ ստարտափների համար այն կրկնակի կարևոր է։ Ամբողջ բիզնեսը կառուցված է որակյալ մասնագետների վրա։ Սակայն խնդիրն այն է, որ մարզային քաղաքներում նման մասնագետներն ավելի քիչ են, քան Երևանում։ Իսկ եղածներին մարզերում պահելը հեշտ չէ՝ շատերն են մեկնում մայրաքաղաք»,- NEWS.am Tech-ի հետ զրույցում ասաց Ղարիբյանը։

Գյումրիում, սակայն, կարողացել են լուծել այս խնդիրը, և հետևաբար այս քաղաքում այսօր տեխնոլոգիական ավելի շատ ընկերություններ և ստարտափներ կան, քան Հայաստանի որևէ այլ մարզային քաղաքում։

Ինչպե՞ս է հնարավոր եղել հասնել դրան

Ըստ Ղարիբյանի՝ ամեն ինչ սկսվել է կրթությունից։ Դեռ 2008-2009 թվականներին Գյումրիում բացվեց տեխնոլոգիական կենտրոն, որտեղ, ի թիվս այլ բաների, սկսեցին դասավանդել նաև ՏՏ տարբեր մասնագիտություններ։ Այնտեղ կրթություն ստացածներից շատերն ի վերջո տեղափոխվեցին Երևան, քանի որ Գյումրիում աշխատատեղերը քիչ էին, իսկ կյանքի որակն ավելի ցածր էր։

Բայց կային նաև այնպիսիք, որոնք մնացին հայրենի քաղաքում, և նրանց շուրջ սկսեցին ձևավորվել ՏՏ ընկերություններ ու ստարտափներ, որոնք իրենց հերթին սկսեցին նպաստել ամբողջ քաղաքի զարգացմանն ու կյանքի որակի բարելավմանը։ Գյումրիում սկսեցին ապրել մրցունակ աշխատավարձով ավելի շատ ՏՏ ոլորտի մասնագետներ, որոնց շնորհիվ սկսեց զարգանալ ռեստորանային բիզնեսը, սպասարկման ոլորտը և մի շարք այլ ոլորտներ։ Զարգացող ենթակառուցվածքն սկսեց գրավել ավելի շատ անհատների և ընկերությունների, և այս ամենի շնորհիվ քաղաքում իրավիճակը շարունակեց բարելավվել:

Brainfors-ը Գյումրիում ստեղծված և գործունեությունն այնտեղ շարունակող ընկերություններից մեկն է։ Ղարիբյանի խոսքով՝ ընկերությունն այժմ ունի 24 աշխատակից, որոնք բոլորն էլ տեղացի են։

Հիշեցնենք, որ Silicon Mountains Shirak ֆորումը տեղի է ունեցել հուլիսի 4-ին Գյումրիում։ Միջոցառումը կազմակերպել է Տեղեկատվական և հաղորդակցության տեխնոլոգիաների գործատուների միությունը՝ Հայաստանի բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարության աջակցությամբ։ Ֆորումի պլատինե գործընկերն է Unicomp-ը, ֆինթեք գործընկերը՝ EasyPay-ը, տեխնիկական գործընկերը՝ Ucom-ը, արծաթյա գործընկերներն են Synopsys Armenian-ն և Ovio-ն: Միջոցառման տարածաշրջանային գործընկերներն են EIF-ը և GTC-ն, իսկ մեդիա գործընկերը՝ NEWS.am Tech-ը: