Կարմիր մոլորակը նվաճելու բանալին. ինչո՞ւ է ՆԱՍԱ-ն ուսումնասիրում Մարսի վրա արևային փոթորիկները

2024-ին Արեգակը կգտնվի իր ներկայիս 11-ամյա ցիկլի գագաթնակետին, ինչը գիտնականներին հազվագյուտ հնարավորություն կտա ուսումնասիրելու արևային փոթորիկների և ճառագայթման ազդեցությունը տիեզերագնացների վրա, որոնք ապագայում կմեկնեն դեպի Մարս։

MAVEN ուղեծրային զոնդը և Curiosity մարսագնացը (երկուսն էլ Մարսի վրա ՆԱՍԱ-ի սարքերն են), միասին կաշխատեն առաջիկա մի քանի ամսվա ընթացքում՝ ուսումնասիրելու, թե ինչպես X դասի արևային փոթորիկները և ռադիացիոն արտանետումները կարող են ազդել տեխնիկայի և Մարսի ապագա բնակիչների վրա: Այս մեքենաները ունեն սենսորներ, որոնք հայտնաբերում են արևի բռնկումները և ճառագայթման մասնիկները մթնոլորտի տարբեր մակարդակներում և մոլորակի մակերևույթի վրա՝ իրական ժամանակում տվյալներ հավաքելով Մարսի վրա ճառագայթման մակարդակի մասին:

Ի տարբերություն Երկրի՝ Մարսը վաղուց կորցրել է իր մագնիսական դաշտը, ինչը մոլորակն ավելի խոցելի է դարձնում արևային փոթորիկների համար: Ուստի, ի թիվս այլ բաների, գիտնականների համար կարևոր է հասկանալ, թե որքան վտանգավոր կարող են լինել այս փոթորիկները տիեզերագնացների համար և ինչ պաշտպանիչ միջոցներ են անհրաժեշտ նրանց:

«Մենք հստակ պատկերացում չունենք, թե ինչ ազդեցություն ունի արեգակնային ակտիվության ժամանակ ճառագայթումը Մարսի մակերևույթին մարդկանց և առարկաների վրա: Իրականում, ես իսկապես կցանկանայի այս տարի Մարսի վրա տեսնել «մեծ իրադարձություն». մեծ իրադարձություն, որը մենք կարող ենք ուսումնասիրել՝ ավելի լավ հասկանալու համար արևի ճառագայթումը նախքան տիեզերագնացների Մարս գնալը»,- ասել է Կոլորադոյի Բոուլդերի համալսարանի Մթնոլորտային և տիեզերական ֆիզիկայի լաբորատորիայի գիտաշխատող, NASA-ի Գոդդարդի տիեզերական թռիչքների կենտրոնի (Գրինբելթ, Մերիլենդ) կողմից ղեկավարվող MAVEN ուղեծրային սարքի գլխավոր հետազոտող Շենոն Քարրին։

MAVE-ը պտտվում է Մարսի շուրջը և ուսումնասիրում արևային մասնիկների հոսքը, ճառագայթումը և մոլորակի նոսր մթնոլորտի վերին շերտերում տեղի ունեցող այլ գործընթացները: Սակայն բանն այն է, որ մոլորակի մակերևույթի վրա ճառագայթման ինտենսիվությունը կարող է զգալիորեն տարբերվել, և, հետևաբար, ավելի ամբողջական պատկեր ստանալու համար հետազոտությանը ներգրավվել է նաև Curiosity մարսագնացն իր RAD (Radiation Assessment Detector) ճառագայթման դետեկտորով:

«Մենք կարող ենք հայտնաբերել մեկ միլիոն ցածր էներգիայի մասնիկներ կամ ընդամենը մեկ տասնյակ չափազանց էներգետիկ մասնիկներ: MAVEN-ն ավելի զգայուն է մթնոլորտի ցածր էներգիայի մասնիկների նկատմամբ, իսկ RAD-ը միակ գործիքն է, որը կարող է հետևել բարձր էներգիայի ճառագայթման մասնիկներին, որոնք հասնում են Մարսի մակերես, որտեղ պետք է աշխատեն ապագա տիեզերագնացները»,- բացատրում է RAD-ի գլխավոր հետազոտող, Հարավարևելյան հետազոտությունների ինստիտուտի հետազոտող Դոն Հասլերը։

Հետազոտությունը նաև արժեքավոր է Մարսի կլիմայական պատմությունը հասկանալու համար: Գլոբալ փոթորիկները, որոնք երբեմն տեղի են ունենում արեգակնային ակտիվության առավելագույն փուլի ժամանակ, կարող են առանցքային գործոն լինել մոլորակի մակերևույթից ջրի անհետացման և դրա կլիմայի փոփոխության համար՝ տաք և խոնավից դեպի սառը և չոր: